Free T4 چیست؟

Free T4 یک آزمایش خون است که با اندازه گیری T4 ازاد می تواند برای ارزیابی عملکرد تیروئید و تشخیص بیماری استفاده شود. تیروئید غده ای است که در قسمت جلویی گردن قرار دارد. هورمون های حیاتی به نام های T3 و T4 تولید می کند که متابولیسم سلولی را تنظیم می کنند. برخی از بیماری ها می توانند با تاثیر منفی روی تیروئید باعث کاهش یا افزایش بیش از حد تولید هورمون از این غده شده و باعث بروز اختلالات هورمونی و بیماری های مختلف می شوند.

آزمایش خون T4 ازاد چیست؟

پزشک از آزمایش خون T4 ازاد برای بررسی عملکرد غده تیروئید استفاده می کند، تیروئید غده کوچکی است که در جلوی گردن در زیر حنجره (دهانه بالایی نای) قرار دارد و برای تنظیم متابولیسم ما مهم است. هورمون های که برای عملکرد غده تیروئید مهم هستند، عبارتند از:

1. TSH (هورمون محرک تیروئید) که توسط غده هیپوفیز تولید می شود.
2. T3 (تری یدوتیرونین) که توسط غده تیروئید تولید می شود.
3. T4 (تیروکسین) که توسط غده تیروئید تولید می شود.

مطالب مرتبط: آزمایش SGOT

T3 شکل فعال تر هورمون تیروئید است، در حالی که T4 به طور کلی یک شکل غیر فعال است که توسط بدن به هورمون تیروئید فعال تبدیل می شود. هنگامی که تیروئید فعال است و مقدار T3 و T4 در خون افزایش می یابد، این بازخورد مهمی به غده هیپوفیز می دهد تا میزان تولید TSH را کاهش دهد. در نتیجه، تیروئید تولید هورمون های تیروئید را کند می کند. در این حالت، کاهش میزان T3 و T4 در خون سیگنال هایی به هیپوفیز می دهد تا TSH بیشتری تولید کند، که تیروئید را تحریک می کند تا دوباره هورمون های تیروئیدی بیشتری تولید کند.

این سیستم مهم بازخورد طبیعی است و باعث می شود که تعادل بدن حفظ شود. برای حفظ عملکرد صحیح تیروئید، بایستی T3، T4 و TSH با هم بصورت هماهنگ فعالیت کنند. هنگامی که بین این هورمون ها عدم تعادل وجود دارد، ممکن است علائم تیروئید بیش از حد فعال یا کم کار را تجربه کنید. برای بررسی عملکرد تیروئید می توان از آزمایش T4 ازاد استفاده کرد. به این ترتیب، می تواند به تشخیص وجود یا عدم وجود بیماری تیروئید کمک کند.

آزمایش خون T4 و T4 ازاد

هنگامی که به اختلال تیروئید مشکوک می‌شوید، پزشک ممکن است برخی از آزمایش‌های عملکرد تیروئید را انجام دهد. این آزمایشات از طریق آزمایش خون انجام می شود و معمولاً شامل آزمایش TSH، T4 آزاد و T3 است. معمولا ابتدا آزمایش TSH انجام می شود، زیرا تغییر در مقادیر این هورمون در مراحل اولیه به راحتی قابل تشخیص است.

در صورت مشاهده تغییر در TSH، میزان T3 و T4 نیز آزمایش می شود. از آنجایی که T3 و T4 به صورت متصل و به صورت آزاد وجود دارند، آزمایش T4 کل می تواند مقدار کل T4 آزاد و T4 متصل را در خون اندازه گیری کند، در حالی که آزمایش T4 آزاد فقط مقدار T4 را در شکل آزاد آن اندازه گیری می کند. آزمایش خون T4 ازاد برای نظارت بر T4 استفاده می شود، زیرا این نوع T4 می تواند بر بدن تأثیر بگذارد.

مطالب مرتبط: تفاوت رپید تست با PCR

چه کسانی باید سطح T4 را آزمایش کنند؟

برخی از عوامل روی تیروئید و غده هیپوفیز تاثیر می گذارند که می توانند با ایجاد عدم تعادل در سیستم ترشحی هورمون ها منجر به پرکاری یا کم کاری تیروئید شود. این اختلالات بوجود امده با آزمایش خون قابل تشخیص است. اگر علائمی دارید که ممکن است بیانگر کم کاری یا پرکاری تیروئید باشد، انجام آزمایش T4 ازاد مفید است.

علاوه بر این اگر قبلاً برای یک بیماری تیروئید تحت درمان هستید، جهت بررسی عملکرد تیروئید خود نیز مفید است تا مطمئن شوید که وضعیت شما تحت کنترل است. به همین منظور می توانید برای انجام آزمایشات و چکاپ کامل در منزل خود از طریق متخصصین لیماطب اقدام کنید.

چرا به آزمایش T4 (تیروکسین) نیاز دارم؟

پزشک شما ممکن است از آزمایش های T4 برای ارزیابی عملکرد تیروئید شما استفاده کند. بنابراین ممکن است به دلایل زیر آزمایش T4 (علاوه بر آزمایش TSH) برای شما تجویز شود:

• برای پیگیری نتیجه غیرطبیعی آزمایش هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)
• برای تشخیص پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید
• اگر شما تحت درمان جایگزینی هورمون تیروئید (دارو) هستید، برای نظارت بر سطح T4
• برای غربالگری کم کاری تیروئید در نوزادان
• برای ارزیابی شرایط دیگر، مانند گواتر، ندول های تیروئید و مشکلات مرتبط با غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس شما
• برای ارزیابی سطح پایین هورمون تیروئید ناشی از مشکلات هیپوفیز (کم کاری تیروئید مرکزی)

پزشکان معمولا آزمایش های T4 آزاد را بیشتر از آزمایش های T4 کل تجویز می کنند. در برخی شرایط مانند بارداری، ممکن است آزمایش T4 کل به جای آزمایش T4 آزاد ضروری باشد.

رنج نرمال T4 آزاد (Free T4) در آزمایش خون

مقدار طبیعی T4 آزاد در خون می تواند بر اساس سن شما متفاوت باشد. به طور کلی، محدوده های طبیعی T4 آزاد برای افراد سالم شامل موارد زیر است:

• کودکان تا ۵ سال: ۸ الی ۲.۸ نانوگرم در دسی لیتر (ng/dL)
• کودکان ۶ تا ۱۵ سال: ۸ الی ۲.۱ ng/dL
• پسران نوجوان ۱۶ تا ۱۷ سال: ۸ الی ۲.۸ ng/dL
• دختران نوجوان ۱۶ تا ۱۷ سال: ۸ الی ۱.۵ ng/dL
• بزرگسالان بالای ۱۸ سال: ۹ الی ۱.۷ ng/dL

محدوده های طبیعی برای T4 آزاد ممکن است در آزمایشگاه های مختلف کمی متفاوت باشد. به همین منظور حتما محدوده مرجع گزارش آزمایش خود را در نتایج بررسی کنید. در صورت بروز هرگونه سوال یا مشکل بهتر است با پزشک خود در ارتباط باشید.

عوارض بالا بودن تیروکسین (T4) چیست؟

اگر سطح T4 یا T4 آزاد شما بالاتر از حد نرمال باشد، این می تواند نشان دهنده تیروتوکسیکوز باشد. این حالت می تواند ناشی از چندین وضعیت و بیماری، از جمله تیروئید پرکار (هایپرتیروئیدیسم)، التهاب تیروئید (تیروئیدیت) و مصرف مقادیر زیاد داروهای تیروئیدی باشد.

تیروتوکسیکوز متابولیسم شما را تسریع می کند و می تواند برای سلامتی تان خطرناک باشد. علائم تیروتوکسیکوز شامل:

• کاهش وزن غیرقابل توجیه
• افزایش حرکات روده
• ضربان قلب سریع یا نامنظم (آریتمی)

اگر شما علائم تیروتوکسیکوز را تجربه می کنید، مهم است که با پزشک خود تماس بگیرید.

شرایط دیگری که می تواند باعث افزایش سطح کل T4 یا سطح T4 آزاد از حد نرمال آن شود، شامل بارداری و قرص های کنترل بارداری حاوی استروژن است. این به این دلیل است که سطح استروژن در این دو مورد بالا است. استروژن پروتئین های متصل به T4 را افزایش می دهد و باعث می شود که سطح کل T4 (شامل T4 آزاد + پروتئین های متصل) بالا باشد.

عوارض پایین بودن سطح T4 (تیروکسین) از حد نرمال

اگر سطح T4 شما پایین تر از حد نرمال باشد، معمولا نشان دهنده تیروئید کم کار (هایپوتیروئیدیسم) است. هایپوتیروئیدیسم می تواند علل متعددی داشته باشد، از جمله برخی بیماری های خود ایمنی، کمبود ید در رژیم غذایی و استفاده از برخی داروها.

هایپوتیروئیدیسم متابولیسم شما را کند می کند و علائم آن شامل موارد زیر خواهد بود:

• خستگی
• عدم تحمل دماهای سرد
• ضربان قلب پایین
• افزایش وزن

در صورتی که فکر می کنید علائم هایپوتیروئیدیسم را تجربه می کنید، بهتر است که با پزشک خود در این باره صحبت کنید.

تفسیر نتایج آزمایش خون T4 ازاد

نتایج آزمایش خون T4 ازاد معمولاً همراه با نتایج سایر آزمایش‌های عملکرد تیروئید مانند آزمایش TSH و آزمایش T3 بررسی می‌شود. همچنین در صورت مشکوک بودن به وضعیت خودایمنی تیروئید، پزشک آنتی بادی های تیروئید مانند آنتی بادی های پراکسیداز تیروئید (TPOAb)، آنتی بادی های تیروگلوبولین (TgAb) و آنتی بادی های گیرنده هورمون محرک تیروئید (TSHR Ab) را بررسی می کند. T4 آزاد بالا ممکن است نشان دهنده پرکاری تیروئید باشد. پرکاری تیروئید باعث علائمی مانند:

1. اضطراب و تحریک پذیری
2. عدم تحمل گرما
3. خستگی
4. تورم غده تیروئید
5. ضربان قلب سریع
6. کاهش وزن
7. کاهش میل جنسی

T4 آزاد پایین ممکن است نشان دهنده کم کاری تیروئید باشد. کم کاری تیروئید باعث علائمی مانند:

1. خستگی
2. حساسیت به سرما
3. افزایش وزن
4. افسردگی و افکار کند
5. گرفتگی عضلات
6. خشکی پوست، شکننده شدن مو و ناخن
7. کاهش میل جنسی

آیا نتیجه تست T4 (تیروکسین) پایین یا بالا نگران کننده است؟ 

نتایج تست T4 آزاد معمولا دقیق هستند. با این حال، عوامل خاصی ممکن است بر نتایج آنها تاثیر بگذارند، از جمله:

• مصرف برخی داروها یا مکمل ها
• بارداری
• بیماری شدید یا سوء تغذیه

پزشک شما این عوامل را هنگام تفسیر نتایج شما در نظر خواهد گرفت.

اگر نتایج تست T4 شما غیر طبیعی باشد، پزشک ممکن است تست های بیشتری برای تیروئید درخواست کند تا به تشخیص دقیق تر کمک کند. این تست ها و آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش T3 (یکی دیگر از هورمون های تیروئید)
• آزمایش TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید)
• تست هایی برای تشخیص بیماری گریوز که یک بیماری خودایمنی است و باعث پرکاری تیروئید می شود
• تست هایی برای تشخیص بیماری هاشیموتو، یک بیماری خودایمنی که باعث کم کاری تیروئید می شود

ارتباط سطوح TSH و T4 (تیروکسین) چیست؟

با توجه به این که هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) تولید تیروکسین (T4) را تحریک می کند و وجود سطوح بالای موقتی T4 مانع از آزاد سازی TSH می شود، می توان گفت سطوح TSH و T4 به طور مستقیم بر یک دیگر تاثیر می گذارند.

زمانی که برای بررسی عملکرد تیروئید و سطوح TSH یک آزمایش خون انجام می دهید، سطوح مختلف هر هورمون می تواند نشان دهنده شرایط مختلف باشد که در ادامه به آنها می پردازیم.

TSH پایین و T4 نرمال

پایین بودن میزان TSH و نرمال بودن سطح T4 معمولا به عنوان هایپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) زیر بالینی در نظر گرفته می شود. “زیر بالینی” به این معناست که این وضعیت هیچ علامتی ایجاد نمی کند یا علائم هنوز شروع نشده اند. برخی مطالعات تخمین می زنند که هایپرتیروئیدیسم زیر بالینی تا ۱۶٪ از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد.

در حالتی که گزارش آزمایش خون شما این نتایج را نشان دهد، پزشک شما احتمالا سطوح هورمون های شما را تحت نظر خواهد داشت تا ببیند آیا در طول زمان تغییر کرده و منجر به هایپرتیروئیدیسم بالینی می شود یا خیر.

TSH پایین و T4 بالا

داشتن TSH پایین و T4 بالا در جواب آزمایش خون نیز معمولا نشان دهنده هایپرتیروئیدیسم یا همان پرکاری تیروئید است. این به این دلیل است که T4 اضافی موجود در تیروئید شما مانع از آزادسازی TSH توسط هیپوتالاموس می شود.

TSH پایین و T4 پایین

در صورتی که هردو هورمون های T4 و TSH در بدن شما از مقدار طبیعی شان کمتر باشند، ممکن است نشان دهنده وجود مشکلاتی مانند آدنوم (نوعی تومور غیر سرطانی) بزرگ هیپوفیز در غده هیپوفیز شما باشد که مانع از آزاد سازی کافی TSH برای تحریک تولید T4 می شود. احتمال بروز این نتیجه در آزمایش خون کمتر رایج است.

TSH بالا و T4 طبیعی

زمانی که سطح TSH شما بالا و سطح T4 طبیعی باشد، معمولا به عنوان کم کاری تیروئید زیر بالینی (که به آن نارسایی خفیف تیروئید نیز گفته می شود) در نظر گرفته می شود. این وضعیت در ۳٪ تا ۸٪ از جمعیت رخ می دهد. 

اگر گزارش آزمایش خون شما این نتایج را نشان دهد، پزشک شما احتمالا به نظارت بر سطح هورمون های شما ادامه خواهد داد تا ببیند آیا تغییر می کند و منجر به کم کاری تیروئید بالینی می شود یا خیر. 

TSH بالا و T4 پایین

وجود سطح بالای TSH و سطح پایین T4 معمولا نشان دهنده کم کاری تیروئید است، که به دلیل یک مشکل زمینه ای، تیروئید به درستی فعالیت نمی کند. این به معنای کمبود تولید T4 به دلیل یک مشکل در تیروئید شماست که باعث می شود غده هیپوفیز شما TSH اضافی ترشح کند تا سعی کند تیروئید شما را به تولید بیشتر T4 تحریک کند. 

TSH بالا و T4 بالا

وجود همزمان سطح بالای TSH و T4 ممکن است نشان دهنده وجود یک مشکل در غده هیپوفیز شما باشد که باعث می شود بیش از حد TSH ترشح کند و در نتیجه تیروئید شما را به تولید T4 اضافی تحریک کند. لازم به ذکر است این نتیجه بسیار نادر است.

مطالب مرتبط:  آلکالین فسفاتاز (ALP) چیست؟

کلام آخر

زمانی که تیروئید شما به درستی کار نمی کند، باید آزمایش خون T4 آزاد انجام شود. معمولاً این با علائم پرکاری یا کم کاری تیروئید همراه است. اگر برای بیماری تیروئید تحت درمان هستید، ممکن است آزمایش T4 آزاد خود را نیز به طور منظم انجام دهید تا میزان پاسخ تیروئید شما نسبت به درمان بررسی کنید.  مقادیر FT4 شما باید بین ۱۲ – ۲۲ pmol/L باشد.