آلکالین فسفاتاز (ALP) چیست؟

آلکالین فسفاتاز (ALP) آنزیمی است که در خون یافت می شود و به تجزیه پروتئین ها کمک می کند. این انزیم بوسیله ی آزمایشی به همین نام در خون قابل اندازه گیری است. تغییر در مقدار ALP می تواند بطور طبیعی و بدون هیچ گونه بیماری زمینه ای رخ دهد اما با این حال در برخی مواقع سطوح غیر طبیعی ان نیز می تواند بیانگر یک بیماری بخصوص مشکلات کبدی، استخوان ها و یا کلیه ها باشد که در این صورت پزشک برای بیمار این نوع تست را تجویز می کند. تست ALP می تواند بعنوان بخشی از غربالگری، یکی از پنل های مربوط به چکاپ کبد و بررسی روند درمان بیماری های کبدی کاربرد داشته باشد.

ALP(alkaline phosphatase) چیست؟

ALP آنزیمی است که در بسیاری از قسمت های بدن وجود دارد. استخوان ها، کبد، کلیه ها و روده ها بعنوان منبع اصلی این انزیم محسوب می شوند. محققان در مورد نحوه عملکردهای ALP هنوز اطلاعات دقیقی را کشف نکرده اند اما به نظر می رسد که ALP در بسیاری از فرآیندهای زیر نقش دارد که عبارتند از:

1. انتقال مواد مغذی و سایر آنزیم ها در کبد
2. کمک به تشکیل و رشد استخوان ها
3. انتقال اسیدهای چرب، فسفات ها و کلسیم در روده ها
4. هضم چربی در روده
5. تنظیم رشد سلولی، مرگ و مهاجرت در طول رشد جنین

سطح نرمال ALP

سطح ALP بر حسب واحد بین المللی در لیتر (IU/l) اندازه گیری می شود. محدوده مرجع برای سطوح نرمال ALP می تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد، اما محدوده معمول سطوح نرمال این است: ۴۴-۱۴۷ IU/l. آزمایشگاه های دیگر ممکن است محدوده نرمال را ۳۰-۱۲۰ IU/l در نظر بگیرند.

 ALP در حالت نرمال در آزمایش های خون اگر که بالاتر از ۱۳۰ U/L باشد، نشان دهنده بالا بودن این آنزیم در خون بدن است که توسط پزشک متخصص با تفسیر آزمایش خون مشخص می شود. در این صورت با توجه به این که میزان بالای این آنزیم در خون می تواند از لحاظ بیماری متفاوت باشد، پس این نتیجه از آزمایش خون فقط برای تشخیص میزان نرمال آنزیم کافی بوده و برای تشخیص دقیق باید دلیل اصلی مورد بررسی قرار داده شود.

دلایل بالا بودن سطوح ALP

همانطور که گفته شد، استخوان ها و کبد بعنوان منبع اصلی ALP محسوب می شوند. بالا بودن سطح این انزیم بیانگر اختلالات کبدی مانند اسیب کبدی و فعالیت بیش از حد سلول های استخوان است. بطور کلی سطوح بالای ALP ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

1. سیروز، که یک نوع زخم کبد محسوب می شود.
2. مونونوکلئوز، یا مونو، که می تواند باعث تورم کبد شود.
3. انسداد و آسیب مجرای صفراوی و کاهش جریان صفرا
4. استئومیلیت، عفونتی که باعث درد استخوان می شود.
5. استئومالاسی که نرم شدن استخوان ها است.
6. پرکاری پاراتیروئید یا غدد تیروئید
7. هپاتیت و عفونت باکتریایی
8. بیماری پاژه، که می‌تواند باعث شود استخوان‌ها به طور غیرعادی بزرگ، ضعیف یا مستعد شکستگی شوند
9. متاپلازی میلوئید که مغز استخوان با بافت فیبری جایگزین می شود و خون در اندام ها ساخته شود.
10. سایر موارد مانند: نارسایی قلبی، ایدز، لنفوم هوچکین، سرطان سیستم لنفاوی، سارکوم استخوانی، سرطان استخوان، متاستاز استخوان(گسترش سلول های سرطانی به استخوان) و سوء تغذیه .

بایستی توجه داشت که مقدار  ALP ممکن است در گروه های زیر بطور طبیعی بالا باشد:

1. افراد باردار
2. کودکان و نوجوانان در حال رشد
3. سالمندان
4. افرادی که شکستگی های در حال بهبودی دارند.
5. در افراد دارای گروه خونی O و B پس از خوردن یک وعده غذایی چرب
6. مصرف برخی داروها

دلایل پایین بودن سطوح ALP

1. کمبود روی
2. کم کاری تیروئید
3. کم خونی مزمن
4. بیماری های خود ایمن
5. هیپوفسفاتازی(یک اختلال ژنتیکی نادر است که بر استخوان ها و دندان ها تأثیر می گذارد).
6. بیماری ویلسون(یک بیماری نادر است که باعث تجمع مس در داخل بافت های بدن می شود).
7. مصرف برخی از داروها، مانند قرص های ضد باردار

عوارض آلکالین فسفات بالا

چنانچه در نتیجه آزمایش خون خود متوجه شدید که سطح ALP در بدن شما بالاتر از حد نرمال است، این می تواند نشانه ای از وجود برخی بیماری های کبدی و یا صفرایی در شما باشد. برخی از این بیماری ها شامل موارد زیر هستند:

• هپاتیت
• سیروز کبدی
• سرطان کبد
• سنگ صفرا
• انسداد مجاری صفراوی

علاوه بر این ها در صورت بالا بودن آلکالین فسفات در بدنتان ممکن است به برخی بیماری های استخوانی نیز مبتلا شده باشید که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ریکتز
• بیماری پاژه
• سرطان استخوان
• بیش فعالی غده پارا تیروئید

در برخی موارد نادر وجود سطوح بالای ALP می تواند نشانه وجود بیماری های زیر باشد:

• نارسایی قلبی
• سرطان کلیه
• سایر سرطان ها
• مونونوکلئوز
• عفونت های باکتریایی

میزان نرمال آلکالین فسفاتاز در بزرگسالان

مقداری طبیعی آلکالین فسفات در هر بدن بسته به جنسیت و سن ممکن است متفاوت باشد. برای مثال در کودکان و نوجوانان به علت رشد استخوانی و فعالیت فیزیولوژیک، این میزان ممکن است تا ۳ برابر بیشتر از حد نرمال بزرگسالان باشد.

همچنین با افزایش سن از ۴۰ تا ۶۵ سالگی نیز سطح نرمال آلکالین فسفاتاز به خصوص در زنان افزایش یافته و میزان آن می تواند بیش از ۵۰ درصد تغییر کند.

به طور کلی و میانگین می توان گفت سطح نرمال ALP در بزرگسالان سالم در حدود ۳۰ الی ۱۴۰ واحد در هر لیتر است که این عدد ممکن است در آزمایشگاه های مختلف به طور متفاوتی تفسیر شود و به همین دلیل بسیار مهم است که نتیجه آزمایش تان را به یک پزشک متخصص نشان دهید تا با توجه به وضعیت بدنی و شرایط شما تشخیص دقیق تر و درست تری را به شما ارائه دهد.

علت بالا بودن آلکالین فسفاتاز در کودکان

در کودکان و نوجوانان به علت فعال بودن صفحات رشد استخوانی و فعالیت فیزیولوژیک استئوبلاستیک بدن، سطوح آلکالین فسفات (ALP) در بدن آن ها بالاتر از حد طبیعی بزرگسالان است و این مقدار در بدن یک کودک یا نوجوان سالم می تواند تا ۳ برابر بیشتر از مقدار موجود در بدن یک فرد سالم بزرگسال باشد.

علت پایین بودن سطح آلکالین فسفاتاز

پایین بودن سطح ALP در خون در حالت کلی اهمیت زیادی ندارد و صرفا فقط بالا بودن سطح آن از مقدار طبیعی می تواند نگران کننده باشد. با این حال، در صورتی که میزان آلکالین فسفات در آزمایش شما کمتر از حد نرمال باشد بهتر است از نظر کمبود منیزیم و روی، کم کاری تیروئید و سوتغذیه توسط پزشک متخصص مورد بررسی قرار گیرید. لیماطب خدمات آزمایش و چکاپ کامل در خانه را به شما ارائه می دهد.

نحوه انجام ازمایش ALP

قبل از انجام آزمایش ALP بایستی به مدت ۶ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید؛ این نوع آزمایش همانند برخی از آزمایش های که به صورت ناشتا انجام می شود بایستی قبل از آزمایش چند ساعتی  ناشتا باشید. بخصوص در افرادی که دارای گروه خونی O یا B هستند تا ۱۲ ساعت قبل از ازمایش نبایستی غذایی پرچرب مصرف کنند. همچنین از مصرف برخی از داروها که بصورت کاذب باعث افزایش این انزیم می شوند نیز خودداری شود. برای انجام این آزمایش نیاز به نمونه خون وریدی است. پس از پایان خونگیری انالیزهای لازم روی سرم خون انجام می شود.

تفسیر  نتایج ALP

همانطور که گفته شد مقدار این انزیم هم به دلایل برخی از بیماری ها و هم بصورت طبیعی در برخی از گروه های خاص بالا می رود که پزشک برای تشخیص علت دقیق بالا رفتن این انزیم علاوه بر در نظر داشتن شرایط فرد، در مورد وضعیت سلامت فرد اینکه ایا علائمی از بیماری دارد یا نه، ممکن است ازمایشات تکمیلی همراه با این ازمایش برای فرد تجویز کند تا براساس این نوع ازمایش به تشخیص نهایی برسد.  این آزمایشات تکمیلی بیشتر شامل ازمایش های هستند که وضعیت سلامت کبد را بررسی می کنند، عبارتند از:

1. آزمایش بیلی روبین
2. آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز یا AST
3. آزمایش آلانین آمینوترانسفراز یا ALT

بایستی توجه داشت که اگر فردی سطح ALP بالایی داشته باشد، اما نتایج سایر آزمایشات کبدی طبیعی است، ممکن است علت بالا رفتن این انزیم به دلیل مشکلات ایجاد شده در استخوان‌ها باشد که در چنین مواردی، پزشک ممکن است آزمایش های عکسبرداری از استخوان ها را برای شما تجویز کند.

آیا بالا بودن آلکالین فسفات خطرناک است؟

در حالت کلی آلکالین فسفاتاز (ALP) آنزیمی موجود در خون بدن انسان ها است که در تشخیص بیماری های کبد یا اختلالات موجود در استخوان ها کمک می کند. این آنزیم بیشتر وظیفه جذب پروتئین به استخوان ها را به عهده دارد که باید در سطح نرمال (نه کم نه زیاد) در خون وجود داشته باشد.

میزان غیر نرمال و غیر طبیعی آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون نشان دهنده بیماری های کبدی و همچنین بعضی از سرطان ها می تواند باشد که توسط آزمایش خون مشخص می شود. این آنزیم به خودی خود هیچ ضرری برای بدن نداشته و بیشتر در صورت بالا و پایین بودن میزان سطوح غیر طبیعی بودن روند سلامتی را نشان می دهد. 

همچنین امکان تجویز این آزمایش ALP توسط پزشک ممکن است به دلیل بررسی بخشی از یک معاینه معمول باشد یا در صورت دارا بودن نشانه آسیب کبدی یا اختلال استخوان، پیشنهاد می شود که از علائم واضح در این وضعیت می توان به موارد بیان شده در زیر اشاره کرد:

• داشتن حالت تهوع و استفراغ در طول روز
•  کاهش وزن ناگهانی و بی دلیل
• احساس خستگی و  ضعف بیش از حد در طی روز
• نشانه های زردی که نوعی بیماری رایج در کودکان است و باعث زرد شدن پوست و چشم می‌ شود.
• افزایش و وجود هر گونه تورم و یا درد در شکم
• تیره رنگ شدن ادرار و یا مدفوع رنگ روشن و غیر طبیعی
• احساس خارش مکرر در بدن و درمان خارش ناشی از حساسیت
• احساس و داشتن درد در استخوان‌ها و یا مفاصل 
•  بزرگ و یا تغییر شکل دادن غیرطبیعی و بی دلیل استخوان‌ها
• بیشتر شدن دفعات شکستگی در استخوان

در حالت کلی بالا بودن میزان آلکالین فسفات در نتیجه آزمایش کبد در صورت نرمال بودن سایر مقدار آنزیم های موجود در کبد از جمله ALT ،AST و Bilirubin می تواند نرمال باشند و دچار هیچ مشکلات کبدی نباشید. اما امکان ابتلا و دچار به یک اختلال استخوانی از قبیل بیماری استخوان پاژه (Paget’s) می تواند وجود داشته باشد که در این بیماری استخوان‌های بدن به طور غیر طبیعی بزرگ شده و از لحاظ قوا ضعیف‌تر از حالت نرمال می شود که شکنندگی استخوان ها را افزایش می دهد.

علت افزایش بسیار شدید آلکالین فسفاتاز

در صورتی که در جواب آزمایش و چکاپ عملکرد کبد شما سطح ALP بیش از ۴ برابر از سطح نرمال آن بود، احتمالا بدن شما دچار انسداد مجاری صفراوی داخل کبدی و یا خارج کبدی شده است.

از برخی از دلایل انسداد مجاری صفراوی خارج از کبد می توان به سنگ صفرا، عفونت و تنگی مجاری صفرا اشاره کرد که البته رایج ترین آن ها سنگ صفرا می باشد.

همچنین از مواردی که می توانند باعث انسداد مجاری صفراوی داخل کبدی شوند می توان به برخی داروها و سموم، کلانژیت صفراوی، متاستاز سرطان ها به کبد و بیماری آنمی داسی شکل اشاره کرد.

دلیل بالا بودن میزان Alkaline Phosphatase در خون چیست؟

میزان آنزیم آلکالین فسفات در خون بدن می تواند به دلیل وجود برخی از تغییرات در بدن نیز به وجود آید که توسط پزشک متخصص شما بعد از دریافت نوبت دهی اینترنتی مورد بررسی قرار می گیرد. از جمله این موارد قابل توجه و معلوم شده می توان به موارد ذکر شده در زیر اشاره کرد:

• تکرار تمرین و ورزش های سنگین
• مصرف قرص های پیشگیری از بارداری در بانوان
• وجود هر گونه از بیماری های سرطانی، اختلالات در مغز استخوان و بیماری‌های‌ کلیوی 
• پرکاری هورمون های تیروئیدی در بدن
• مصرف برخی از دارو های عوارض دار از جمله قرص هایی برای درمان اچ آی وی و انجام  تست اچ پی وی HPV
• وجود سرطان در کولون یا روده بزرگ
• سرطان کبد یا انسداد پیدا کردن مجرای صفرا
• وجود سرطان سینه در زنان

چگونه می توان میزان آلکالین فسفات را در بدن کاهش داد؟ 

آنزیم های موجود در کبد بنا به هر دلیل می تواند در خون کم و زیاد شود که این بحث در علم پزشکی مساله ای غیر طبیعی به حساب می آید. از جمله این آنزیم ها  آلکالین فسفات است که نشان دهنده بیماری های کبدی و استخوانی در بدن می تواند باشد، اما به هیچ وجه نگران نباشید چرا که در کنار دوره درمانی با استفاده از دارو ها ما روش هایی برای بهبود این وضعیت برای شما توصیه خواهیم کرد:

استفاده از اسیدهای چرب امگا ۳

اسید چرب های امگا ۳ در بدن توانایی کاهش مقدار و سطح ALP در کبد و روده را دارند که بسیار توسط پزشکان متخصص توصیه می شود. نکته قابل توجه در مصرف اسید های چرب این است که اسید چرب ۶ در حالت معمول باعث افزایش میزان آنزیم آلکالین فسفات در بدن می شود.

ترک سیگار و مصرف روزانه قهوه

مصرف سیگار و استعمال دخانیات یکی دیگر از علت‌های بارز افزایش ALP در خون است که با ترک در حدی می توان سطوح این آنزیم را کاهش داد. نوشیدن متعادل قهوه در روز می تواند تاثیر گذاری بالایی در کاهش ALP داشته باشد.

تمرین و تکرار ورزش های هوازی منظم

با انجام منظم ورزش‌های کششی و سبک به طور منظم در روز می تواند بسیار کمک کننده در کاهش مقدار ALP باشد که این روش بیشتر برای بهبود اختلالات استخوانی توصیه می شود.

استفاده از ویتامین D برای بدن

طبق تحقیقات پزشکان کاهش میزان ویتامین D در بدن نیز باعث افزایش ALP در آزمایش خون می‌شود. برای فردی که دچار کمبود ویتامین D است باید با مصرف قرص ‌های ویتامین D و آفتاب گرفتن روزانه از نور خورشید این نیاز بدن را تامین کند.

درمان سطوح غیر طبیعی ALP

نوع درمان انتخابی برای سطوح غیر طبیعی ALP به علت آن بستگی دارد. اگر علت بالا رفتن سطح ان به دلیل حاملگی یا رشد استخوان ها  باشد، هیچ درمانی لازم نیست. اما اگر سوءتغذیه عامل این بیماری باشد، فرد به مکمل ها نیاز دارد و باید یک رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، منابع بدون چربی پروتئین، مانند مرغ یا ماهی، لوبیا، لبنیات کم چرب، آجیل و  دانه داشته باشد. اگر عفونت علت تغییر مقدار ALP است، پزشک آنتی بیوتیک یا سایر داروهای ضد میکروبی تجویز می کند. افرادی که دارای انسداد کبد، کیسه صفرا یا استخوان هستند، برای از بین بردن انسداد به جراحی، لیزر درمانی یا دارو نیاز دارند. برای بررسی دقیق مشکلات مربوط به ناهنجاری های استخوانی یا مشکلات مربوط به تراکم استخوان، پزشک عکسبرداری با اشعه ایکس، اسکن تراکم استخوان یا اسکن هسته ای استخوان را تجویز می کند و در افراد مبتلا به سرطان به ترکیبی از چند روش درمانی مانند جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی نیاز است. کلام اخر ALP آنزیمی است که در قسمت های مختلف بدن وجود دارد. سطوح غیر طبیعی ALP می تواند نشان دهنده یک مشکل اساسی سلامتی باشد. با این حال، بارداری یا رشد استخوان در کودکان و نوجوانان نیز می تواند باعث بالا رفتن طبیعی این انزیم شود. کبد و استخوان منبع اصلی این انزیم هستند. اگر فردی سابقه بیماری های استخوان یا کبد باشد بصورت یک چک روتین بایستی این ازمایش را  انجام دهد. تست های ALP یک ازمایش سریع است که در بیشتر موارد فاقد عوارض جانبی است. برای داشتن اطلاعات بیشتر به سایت لیماطب مراجعه کنید.

سوالات متداول

• آیا sgpt نقشی در افزایش آلکالین فسفات خون و کبد دارد؟

نخیر، sgpt خود نیز از آنزیم های موجد در کبد است که توسط آزمایش خون مشخص می شود.

• نحوه مشخص شدن آنزیم آلکالین فسفات در کبد چگونه است؟

سطوح و میزان این آنزیم توسط آزمایش خون بررسی و توسط پزشک متخصص تفسیر می شود.

• با افزایش آلکالین فسفات خستگی نیز در بدن افزایش پیدا می کند؟

بله، یکی از نشانه ها و علائم افزایش آنزیم در کبد و اختلال در استخوان احساس خستگی می تواند باشد.