آزمایش های پزشکی, چکاپ, کلیه و مجرای ادراری

چه موقع باید آزمایش و چکاپ کلیه انجام داد؟

چه موقع بایستی چکاپ کلیه انجام داد؟

فشار خون بالا، وجود خون در ادرار، وجود پروتئین در ادرار، تکرر ادرار، شب ادراری، سوزش ادرار، کراتینین بالا (در زنان: بیشتر از ۲/۱ میلی گرم در دسی لیتر در و در مردان: بیشتر از ۴/۱ میلی گرم در دسی لیتر) و تورم دست، پا و چشم ها از علائم هشدار دهنده برای نیاز به انجام چکاپ کلیه هستند.

چکاپ کلیه

بررسی وزن مخصوص ادرار ((SG) Specific gravity)

وزن مخصوص ادرار ساده ترین روش برای ارزیابی عملکرد کلیه است که در واقع بیانگر میزان غلظت ادرار می باشد.

  • مقدار طبیعی وزن مخصوص ادرار: ۱۰۱۰تا ۱۰۳۰

اندازه گیری اوره

اندازه گیری اوره (Urea) یا نیتروژن اوره خون
((BUN) (Blood Urea Nitrogen

از متابولیسم پروتئین ها در کبد، اوره تولید و از طریق کلیه ها دفع می شود. ازمایش اوره یکی از مهمترین ازمایش های است که برای بررسی عملکرد کلیه ها کاربرد دارد. نارسائی احتقانی قلب، مصرف پروتئین، خونریزی داخلی، دریافت خون، کم آبی بدن (دهیدراتاسیون) و انسداد دستگاه ادراری نیز از جمله عوامل دیگری هستند که  باعث افزایش اوره در ادرار می شوند.

  • میزان طبیعی اوره ی خون: ۱۰ تا ۲۰ میلی گرم

کراتینین (Creatinine)

کراتینین از مصرف کراتین در عضلات اسکلتی تولید و از طریق کلیه ها دفع می شود و به همین دلیل یکی از مهمترین ازمایش های است که برای بررسی عملکرد کلیه ها کاربرد دارد. برخلاف اوره میزان کراتینین خون با کم آبی و رژیم غذایی تغییر نمی کند.

  • میزان طبیعی کراتینین: در بزرگسالان ۰٫۸ تا ۱٫۴و در کودکان ۰٫۴ تا ۰٫۸
  • میزان کراتینین در اقایان بیشتر از خانم ها و در افراد مسن کمتر از سایر بالغین است.
  • برای اندازه گیری کراتینین می توان از نمونه ی خون یا ادرار ۲۴ ساعته استفاده کرد.

میکروآلبومین (Micro Albumin)

مقدار زیادی آلبومین در جریان خون وجود دارد که همین امر باعث شده است که این پروتئین به راحتی در ادرار قابل تشخیص باشد. وجود این پروتئین در خون یک هشدار برای شروع اسیب های کلیوی یا مشکلات قلبی-عروقی است و وجود این پروتئین در خون برای بررسی میزان صدمات وارده شده به کلیه در افراد دیابتی و افرادی که دارای فشار خون بالا هستند، کاربرد دارد. میکروالبومین از طریق  نمونه ادرار یا ادرار ۲۴ ساعته قابل اندازه گیری است.

  • مقادیر طبیعی میکروالبومین: ۰-۲۰ میلی گرم در دسی لیتر

آزمایش ادرار ۲۴ ساعته

آزمایش ادرار ۲۴ ساعته

در این آزمایش کل ادرار دفع شده طی یک شبانه روز را درون ظرفی جمع اوری  و سپس مورد آزمایش قرار می گیرد. این ازمایش به منظور اندازه گیری میزان ادرار تولید شده در طی ۲۴ ساعت، بررسی میزان پروتئین دفع شده از طریق ادرار بویژه در بیماران دارای فشار خون و قند بالا و بررسی متابولیت های ادراری (مانند بررسی میزان کلسیم، کراتینین، اگزالات و سیترات) در بیماران مبتلاء به سنگ کلیه جهت تشخیص علت سنگ استفاده می شود.

آزمایش میزان تصویه گلومرولی((GFR) Glomerular Filtration Rate)

میزان GFR که بیانگر میزان پلاسمای خونی است که در واحد زمان توسط کلیه ها تصفیه می شود را برای بررسی عملکرد کلیه ها استفاده می کنند. میزان GFR طبیعی در افراد بزرگسال بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلی لیتر در دقیقه می باشد که بیانگر این است که سیستم نفرون های کلیوی در هر دقیقه حدود ۹۰ تا ۱۲۰ میلی لیتر پلاسمای خون را تصفیه می کنند.

آنالیز ادرار

  1. بررسی ویژگی هایی فیزیکی ادرار
  2. بررسی ویژگی هایی شیمیایی ادرار
  3. بررسی میکروسکوپی ادرار

کشت ادرار (Urine Culture)

در این آزمایش باکتری هایی که باعث عفونت می شوند شناسایی می شوند و حساسیت آنها نسبت به داروها (آنتی بیوتیک ها) بررسی می شود. در این آزمایش مقدار بسیار کمی از ادرار را روی محیط کشت مخصوصی انتقال می دهند که حاوی مواد مغزی جهت رشد انواع باکتری ها می باشد.

سپس آنها را ۲۴ تا ۴۸ ساعت در دستگاه انکوباتور که شرایط دمایی بدن انسان را شبیه سازی می کند قرار می دهند و با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، شناسایی و گزارش می شوند.

آنتی‌بیوگرام و آزمایش تعیین حساسیت

آنتی‌بیوگرام و آزمایش تعیین حساسیت (Sensitivity)

بعد از رشد باکتری ها روی محیط های مغذی، آنها را به محیط دیگری انتقال می دهند که در آنها مقادیر مختلفی از آنتی بیوتیک های متنوع وجود دارد. به وسیله این آزمایش می توان میزان حساسیت باکتری به هر کدام از آنتی بیوتیک ها را به پزشک گزارش کرد.

Specific gravity چیست؟

Specific gravity یا همان وزن مخصوص، شاخصی از غلظت مواد حل شده در یک محلول است. در مورد ادرار وزن مخصوص نشان‌ دهنده میزان مواد زائدی است که کلیه‌ ها از خون تصفیه کرده و به صورت ادرار از بدن دفع می‌ کنند. این شاخص اطلاعات ارزشمندی را در مورد عملکرد کلیه‌ ها و وضعیت هیدراتاسیون (هیدراتاسیون وضعیتی است که شامل مقدار آبی کافی برای عملکرد مطلوب بافت ها و سلول های بدن می شود) بدن ارائه می‌ دهد.

اما چرا وزن مخصوص ادرار مهم است؟ وزن مخصوص پایین نشان‌ دهنده رقیق بودن ادرار و معمولا به معنی هیدراتاسیون کافی بدن است. برعکس، وزن مخصوص بالا به معنای غلیظ بودن ادرار و احتمالا کم‌ آبی بدن است. همچنین کلیه‌ های سالم قادر اند مواد زائد را به طور موثر از خون تصفیه کرده و ادراری با وزن مخصوص متناسب تولید کنند.

تغییرات غیر طبیعی در وزن مخصوص ادرار می‌ تواند نشانه‌ ای از اختلال در عملکرد کلیه‌ ها باشد. برخی بیماری‌ ها، مانند دیابت، بیماری‌ های کلیوی و برخی عفونت‌ ها می‌ توانند بر وزن مخصوص ادرار تاثیر بگذارند. بنابراین، اندازه‌ گیری وزن مخصوص ادرار یکی از آزمایش‌ های رایج برای تشخیص و پیگیری این بیماری‌ ها است.

در حالت کلی وزن مخصوص ادرار یک شاخص ساده و در عین حال مهم برای ارزیابی سلامت کلیه‌ ها و وضعیت هیدراتاسیون بدن است. اندازه‌ گیری منظم وزن مخصوص ادرار، به ویژه در افرادی که دارای عوامل خطر برای بیماری‌ های کلیوی هستند توصیه می‌ شود.

مقدار نرمال specific gravity

چگالی ویژه ادرار معیاری برای سنجش غلظت مواد حل شده در ادرار است. به عبارت ساده‌ تر این عدد به ما می‌ گوید که ادرار چقدر غلیظ یا رقیق است. کلیه‌ ها با تنظیم میزان آب و مواد زائد در ادرار نقش مهمی در حفظ تعادل مایعات بدن دارند به همین دلیل اندازه‌ گیری چگالی ویژه ادرار یکی از آزمایش‌ های رایج برای ارزیابی عملکرد کلیه‌ ها است.

محدوده طبیعی چگالی ویژه ادرار معمولا بین ۱.۰۰۵ تا ۱.۰۳۰ است. این بدان معناست که ادرار باید غلظتی متوسط داشته باشد. اگر چگالی ویژه ادرار از این محدوده خارج شود ممکن است نشانه‌ ای از وجود مشکل در کلیه‌ ها یا سایر قسمت‌ های بدن باشد.

چگالی ویژه پایین ممکن است به دلایل مصرف بیش از حد مایعات اتفاق بیافتد نوشیدن آب زیاد باعث رقیق شدن ادرار و کاهش چگالی ویژه آن می‌ شود. همچنین برخی بیماری‌ های کلیوی، مانند گلومرولونفریت باعث کاهش توانایی کلیه‌ ها در غلیظ کردن ادرار می‌ شوند. و چگالی بالای آن ممکن است به دلیل کم ابی یا دیابت باشد.

کاهش مصرف آب باعث غلیظ شدن ادرار و افزایش چگالی ویژه آن می‌ شود. این بیماری باعث تولید مقدار زیادی ادرار رقیق می‌ شود. در نارسایی قلبی، کلیه‌ ها آب بیشتری را حفظ می‌ کنند و این امر باعث غلیظ شدن ادرار می‌ شود.

البته علاوه بر بیماری‌ ها، عوامل دیگری نیز می‌ توانند بر چگالی ویژه ادرار تاثیر بگذارند، از جمله رژیم غذایی، مصرف برخی دارو ها و فعالیت بدنی.  مصرف زیاد پروتئین یا نمک می‌ تواند باعث افزایش چگالی ویژه ادرار شود. برخی داروها، مانند دیورتیک‌ ها، می‌ توانند بر غلظت ادرار تاثیر بگذارند. فعالیت بدنی شدید باعث تعریق و کاهش آب بدن می‌ شود که در نتیجه آن چگالی ویژه ادرار افزایش می‌ یابد.

بالا بودن albumin در آزمایش ادرار

آلبومین پروتئینی است که عمدتا در خون وجود داشته و نقش مهمی در حفظ فشار اسمزی خون و انتقال مواد مغذی دارد. به طور معمول، کلیه‌ ها به خوبی از نشت آلبومین به ادرار جلوگیری می‌ کنند. اما زمانی که سطح آلبومین در ادرار افزایش می‌ یابد، این می‌ تواند نشان‌ دهنده وجود یک مشکل اساسی در کلیه‌ ها باشد.

علت افزایش آلبومین در ادرار چیست؟

علت افزایش آلبومین در ادرار چیست؟

افزایش آلبومین در ادرار می تواند علت های مختلفی داشته باشد. در زیر به برخی از آن ها پرداخته ایم.

  • گلومرول ها واحد های تصفیه‌ ای کلیه هستند که وظیفه فیلتر کردن خون و حذف مواد زائد را بر عهده دارند. آسیب به این واحد ها می‌ تواند باعث نشت آلبومین به ادرار شود.
  • بسیاری از بیماری‌ های کلیوی، از جمله گلومرولونفریت، نفروپاتی دیابتی و فشار خون بالا می‌ توانند به گلومرول ها آسیب رسانده و باعث افزایش آلبومین در ادرار شوند.
  • عفونت‌ های کلیوی نیز می‌ توانند به کلیه‌ ها آسیب رسانده و منجر به افزایش آلبومین در ادرار شوند.
  • سنگ کلیه با ایجاد انسداد در مجاری ادراری و افزایش فشار بر کلیه‌ ها می‌ تواند به آن‌ ها آسیب رسانده و باعث نشت آلبومین شود.
  • برخی بیماری‌ های سیستمیک مانند دیابت، فشار خون بالا، لوپوس و برخی بیماری‌ های التهابی نیز می‌ توانند باعث افزایش آلبومین در ادرار شوند.

علائم افزایش آلبومین در ادرار 

در مراحل اولیه افزایش آلبومین در ادرار ممکن است هیچ علامتی به همره نداشته باشد. اما با پیشرفت بیماری ممکن است علائمی مانند تورم پاها و مچ پا، خستگی، کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ، تنگی نفس و افزایش فشار خون مشاهده شود. برای تشخیص علت افزایش آلبومین در ادرار، پزشک علاوه بر آزمایش ادرار ممکن است آزمایش خون، بیوپسی کلیه و سایر آزمایشات را نیز تجویز کند.

درمان افزایش آلبومین در ادرار بستگی به علت اصلی آن دارد. در برخی موارد، کنترل بیماری‌ های زمینه‌ ای مانند دیابت و فشار خون بالا می‌ تواند به کاهش سطح آلبومین در ادرار کمک کند. در موارد شدید تر ممکن است به درمان‌ های دارویی یا حتی دیالیز نیاز باشد.

برای چکاپ کلیه چه باید کرد؟

چکاپ کلیه یکی از مهم‌ ترین آزمایش‌ هایی است که برای ارزیابی سلامت کلیه‌ ها انجام می‌ شود. همانطور که می دانید کلیه‌ ها به عنوان فیلتر های بدن عمل کرده و وظیفه تصفیه خون و دفع مواد زائد را بر عهده دارند. بنابراین مراقبت از آن‌ ها بسیار حیاتی است. برای انجام یک چکاپ کلیه کامل مراحل مختلفی وجود دارد که بهتر است آن ها را بدانید.

در ابتدا پزشک ممکن است در رابطه با سایقه پزشکی و اینکه در سابقه خانوادگی بیماری‌ های کلیوی، داروهای مصرفی، و علائمی مانند تورم پاها، تغییر در رنگ ادرار یا وجود خون در ادرار، صحبت کند. سپس، آزمایش‌ های خون و ادرار تجویز می‌ شود. آزمایش خون، میزان کراتینین، نیتروژن اوره خون BUN و سایر مواد شیمیایی را در خون اندازه‌ گیری می‌ کند تا عملکرد کلیه‌ ها را ارزیابی کند. آزمایش ادرار نیز به بررسی وجود پروتئین، گلوکز، خون و سایر مواد غیر طبیعی در ادرار می‌ پردازد.

علاوه بر آزمایش‌ های خون و ادرار ممکن است آزمایش‌ های تصویر برداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی نیز برای بررسی ساختار کلیه‌ ها و تشخیص هرگونه ناهنجاری انجام شود. همچنین بیوپسی کلیه ممکن است در برخی موارد برای تشخیص دقیق‌ تر بیماری‌ های کلیوی مورد نیاز باشد.

برای اطمینان از دقت نتایج آزمایش‌ ها، بهتر است قبل از انجام آزمایش‌ ها به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید و از مصرف مایعات زیاد خودداری کنید. همچنین به پزشک خود در مورد هرگونه دارویی که مصرف می‌ کنید اطلاع دهید زیرا برخی داروها ممکن است بر نتایج آزمایش‌ ها تاثیر بگذارند.

با انجام چکاپ کلیه به طور منظم می‌ توان بیماری‌ های کلیوی را در مراحل اولیه تشخیص داد و با درمان مناسب، از پیشرفت بیماری و عوارض آن جلوگیری کرد. بنابراین، توصیه می‌ شود افرادی که دارای عوامل خطر ابتلا به بیماری‌ های کلیوی مانند دیابت، فشار خون بالا، چاقی یا سابقه خانوادگی بیماری‌ های کلیوی هستند، به طور مرتب چکاپ کلیه را توسط تیم حرفه ای لیما طب انجام دهند.

چکاپ کلیه چگونه انجام می شود؟

چکاپ کلیه چگونه انجام می شود؟

همانطور که گفته شد چکاپ کلیه مجموعه‌ ای از آزمایش‌ ها است که برای ارزیابی عملکرد و سلامت کلیه‌ ها انجام می‌ شود. کلیه‌ ها به عنوان فیلتر های بدن عمل می‌ کنند و مواد زائد را از خون تصفیه می‌ کنند. بنابراین انجام منظم چکاپ کلیه، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیماری‌ های کلیوی هستند بسیار مهم است.

آزمایش‌ خون

یکی از مهم‌ ترین بخش‌ های چکاپ کلیه، آزمایش خون است. در این آزمایش‌ ها، سطح موادی مانند کراتینین، اوره و نیتروژن اوره خون اندازه‌ گیری می‌ شود. افزایش سطح این مواد می‌ تواند نشانه‌ ای از کاهش عملکرد کلیه باشد. همچنین آزمایش خون برای بررسی سایر فاکتور های مرتبط با سلامت کلیه مانند سطح پروتئین، گلبول‌ های قرمز و الکترولیت‌ ها نیز انجام می‌ شود.

آزمایش ادرار

آزمایش ادرار نیز بخش دیگری از چکاپ کلیه است. در این آزمایش نمونه ادرار از نظر وجود خون، پروتئین، گلوکز و سایر مواد غیر طبیعی بررسی می‌ شود. وجود این مواد در ادرار می‌ تواند نشانه‌ ای از مشکلات کلیوی باشد. همچنین آزمایش ادرار برای بررسی عفونت‌ های مجاری ادراری نیز انجام می‌ شود.

تصویربرداری

در برخی موارد برای ارزیابی دقیق‌ تر سلامت کلیه‌ ها، از روش‌ های تصویر برداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده می‌ شود. این روش‌ ها به پزشک اجازه می‌ دهند تا اندازه، شکل و ساختار کلیه‌ ها را بررسی کرده و وجود هرگونه کیست، تومور یا انسداد در مجاری ادراری را تشخیص دهند.

بیوپسی کلیه

در موارد خاص ممکن است برای تشخیص دقیق‌ تر بیماری‌ های کلیوی، پزشک انجام بیوپسی کلیه را توصیه کند. در این روش، نمونه کوچکی از بافت کلیه برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌ شود.

سخن آخر

در این مقاله به بررسی کامل چکاپ کلیه پرداخته و در رابطه با چگونگی انجام آن و آمادگی های لازم برای اجام این آزمایش توضیحات کاملی ارائه دادیم. تشخیص زودهنگام بیماری‌ های کلیوی امکان درمان موثرتر و جلوگیری از عوارض جدی را فراهم می‌ کند. بنابراین انجام منظم چکاپ کلیه، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر هستند، بسیار مهم است.

[gravityform id="7" title="true"]

author-avatar

درباره دکتر عبدالحسین ناصری

وی از اساتید برجسته دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده و ده ها پروژه پژوهشی دانشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی ایران با راهنمایی و نظارت ایشان صورت پذیرفته، دکتر ناصری از سال 1370 بعنوان هیئت علمی در دانشگاه مشغول به خدمت بوده و همچنین از سال 1373 تاکنون مدیریت آزمایشگاه بیمارستان های متعددی را عهده دار بودند، ایشان از سال 1396 تاکنون مدیرت آزمایشگاه بیمارستان های حضرت فاطمه (س) و شهید مطهری تهران را بر عهده دارند. از سری نگارش های دکتر میتوان به کتب "دقیق ترین روش تشخیص استافیلوکوکوس اورئوس" ، "بررسی چشمه ها و آب های گرم معدنی ایران" و ... اشاره کرد، لازم به ذکر است که نگارش "طرح جامع گردشگری سلامت کل کشور" نیز جز دستاورد های ایشان بوده است. Wikipedia.org isid.research.ac.ir irimc.org majlis.ir

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *