آزمایش خون پیلوری، آزمایش آنزیم پانکراس و غیره می تواند به تشخیص برخی از بیماری های دستگاه گوارش مانند عفونت باکتریایی یا انگلی، بیماری سلیاک، عدم تحمل لاکتوز، علت دقیق اسهال و غیره کمک می کند. برخی از بیماران برای تشخیص برخی از اختلالات دستگاه گوارش مانند آزمایشهای تخصصی، آزمایشهای تصویربرداری و روشهای آندوسکوپی نیاز داشته باشد.
مطالب مرتبط:آزمایش زگیل ناحیه تناسلی زنان
چکاپ روده چیست؟
فهرست عناوین صفحه:
چکاپ روده یا به عبارت دقیق تر، بررسی دستگاه گوارش، مجموعه ای از آزمایش ها و روش های تشخیصی است که برای ارزیابی سلامت روده بزرگ و راست روده انجام می شود. هدف اصلی از این بررسی ها، تشخیص زود هنگام بیماری هایی مانند سرطان روده بزرگ، پولیپ های روده و سایر مشکلات گوارشی است.
بسیاری از سرطان های روده بزرگ در مراحل اولیه علائم مشخصی ندارند. با انجام چکاپ روده، می توان این سرطان ها را در مراحل اولیه و قابل درمان تر تشخیص داد. همچنین تشخیص و درمان به موقع پولیپ های روده می تواند از تبدیل آن ها به سرطان جلوگیری کرده و درمان مناسب بیماری های روده ای، به طور قابل توجهی خطر مرگ و میر را کاهش می دهد.
به طور کلی بهتر است افراد بالای ۵۰ سال، انجام چکاپ روده را هر ۱۰ سال یکبار انجام داده و همچنین افراد با سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ به دلیل داشتن ریسک بالاتر، ممکن است به چکاپ های زودتر و مکرر نیاز داشته باشند. افراد مبتلا به بیماری های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون باید این چکاپ را تحت نظر دکتر متخصص انجام دهند.
انواع روش های چکاپ روده
برای چکاپ روده انواع مختلف روش ها و آزمایشات وجود دارد. در زیر به برخی از این آزمایشات پرداخته ایم.
- کولونوسکوپی دقیق ترین روش برای بررسی روده بزرگ است. در این روش، پزشک با استفاده از یک لوله باریک و انعطاف پذیر مجهز به دوربین، داخل روده را مشاهده می کند و در صورت نیاز، پولیپ ها را برمی دارد.
- سیگموئیدوسکوپی روشی مشابه کولونوسکوپی است، اما فقط قسمت پایینی روده بزرگ را بررسی می کند.
- تست خون مخفی در مدفوع برای تشخیص خونریزی های پنهان در روده استفاده می شود.
- کپسول آندوسکوپی از روش های دیگر چکاپ است. بیمار یک کپسول کوچک حاوی دوربین را می بلعد که تصاویر داخل روده را ثبت می کند.
آماده سازی برای چکاپ روده
قبل از انجام چکاپ روده، پزشک دستورالعمل هایی را برای آماده سازی روده ارائه خواهد داد. معمولاً این دستورالعمل ها شامل رژیم غذایی خاص و استفاده از ملین ها برای تخلیه کامل روده است.
عفونت روده در آزمایش خون
آزمایش خون به طور مستقیم قادر به تشخیص عفونت روده نیست. عفونت های روده معمولاً با بررسی مدفوع، کشت مدفوع و گاهی اوقات با روش های تصویربرداری مانند کولونوسکوپی تشخیص داده می شوند. عفونت روده در دستگاه گوارش رخ می دهد، در حالی که آزمایش خون وضعیت کلی بدن را بررسی می کند.
عوامل عفونت زا در روده بسیار متنوع هستند و هر کدام ممکن است علائم و تغییرات متفاوتی در خون ایجاد کنند. تغییرات خونی در عفونتهای روده معمولاً غیر اختصاصی هستند و ممکن است در بسیاری از بیماری های دیگر نیز دیده شوند.
آزمایش خون برای تعیین شدت عفونت مفید است. آزمایش خون می تواند به پزشک کمک کند تا شدت عفونت را ارزیابی کند. زمایش خون می تواند عوارض ناشی از عفونت روده مانند کم خونی، کم آبی بدن یا مشکلات کلیوی را نشان دهد. در برخی موارد نیز آزمایش خون می تواند به تشخیص نوع عامل عفونت کمک کند.
تشخیص انسداد روده در نوزادان
انسداد روده در نوزادان یک وضعیت اورژانسی است که در آن عبور مواد غذایی از روده مسدود می شود. تشخیص زود هنگام و درمان مناسب این بیماری بسیار مهم است. از علائم انسداد روده در نوزادان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفراغ شدید و مکرر که ممکن است سبز رنگ و حاوی محتویات صفراوی باشد.
- عدم دفع مدفوع یا مدفوع بسیار کم. نوزاد ممکن است یبوست شدید داشته باشد یا اصلاً مدفوع نکند.
- شکم نوزاد متورم و سفت می شود.
- نوزاد به دلیل عدم دریافت مواد غذایی کافی، وزن کم می کند.
- نوزاد به دلیل درد ناشی از انسداد، بسیار بی قرار است.
روش های تشخیص انسداد روده نوزادان
برای تشخیص انسداد روده در نوزادان، پزشک از روهای زیر استفاده می کند:
- پزشک شکم نوزاد را معاینه میکند تا هرگونه تورم، حساسیت یا توده را تشخیص دهد.
- آزمایش خون برای بررسی وجود عفونت یا سایر مشکلات کمککننده است.
- با استفاده از اشعه ایکس می توان تصویر واضحی از شکم نوزاد و وجود هرگونه انسداد در روده را مشاهده کرد.
- سونوگرافی روشی بدون درد است که از امواج برای ایجاد تصاویر از اندام های داخلی استفاده می کند.
- در برخی موارد، پزشک ممکن است از انما برای تخلیه روده و بررسی علت انسداد استفاده کند.
تست های آزمایشگاهی
آزمایش خون مخفی مدفوع (Fecal occult blood test): آزمایش خون مخفی مدفوع، وجود خون پنهان (مخفی) در مدفوع را بررسی می کند. این شامل قرار دادن مقدار بسیار کمی از مدفوع روی یک کارت مخصوص قرار داده می شود و به آزمایشگاه فرستاده می شود.
کشت مدفوع (Stool culture): کشت مدفوع وجود باکتری های غیر طبیعی در دستگاه گوارش را که ممکن است باعث اسهال و سایر مشکلات شود را بررسی می کند. یک نمونه کوچک از مدفوع جمع آوری و به آزمایشگاه ارسال می شود. در ۲ یا ۳ روز، آزمایش نشان می دهد که آیا باکتری غیر طبیعی وجود دارد یا خیر.
تست های تصویربرداری
تست های تصویر برداری مجموعه ای از آزمایشات مختلف هستند. این آزمایشات منحصر به فرد به پزشک در مشاهده قسمت های مختلف بدن کمک کرده و در تشخیص بیماری های روده ای بسیار کارآمد است. در زیر به برخی از این آزمایشات پرداخته ایم.
وعده غذایی استیک باریم (Barium beefsteak meal):
در طول این آزمایش، بیمار یک وعده غذایی حاوی باریم (مایع فلزی و گچی رنگی که برای پوشاندن اندام های داخلی استفاده می شود به طوری که در عکس اشعه ایکس نشان داده می شود) می خورد. این به رادیولوژیست اجازه می دهد تا معده را در حین هضم غذا تماشا کند. مدت زمانی که طول می کشد تا وعده غذایی باریم هضم شود و از معده خارج شود، به اطلاعاتی از عملکرد معده می دهد و به پیدا کردن مشکلات تخلیه کمک می کند که ممکن است در اشعه ایکس باریم مایع نشان داده نشوند.
مطالعه ترانزیت کولورکتال (Colorectal transit study):
این آزمایش نشان می دهد که غذا چقدر خوب در روده بزرگ حرکت می کند. بیمار کپسول های حاوی نشانگرهای کوچک را می بلعد که در اشعه ایکس قابل مشاهده است. حرکت نشانگرها از طریق کولون با اشعه ایکس شکم که چندین بار ۳ تا ۷ روز پس از بلعیده شدن کپسول گرفته می شود، کنترل می شود.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (Computed tomography scan (CT or CAT scan)):
یک تست تصویربرداری است که با استفاده از اشعه ایکس و کامپیوتر تصاویر دقیقی از بدن می گیرد. سی تی اسکن جزئیات استخوان ها، ماهیچه ها، چربی و اندام ها را نشان می دهد.
دفکوگرافی(Defecography):
دفکوگرافی یک عکس اشعه ایکس از ناحیه مقعدی است که کامل بودن دفع مدفوع را ارزیابی می کند، ناهنجاری های آنورکتال را شناسایی می کند و انقباضات و شل شدن عضلات رکتوم را ارزیابی می کند. در طول معاینه، رکتوم بیمار با خمیر نرمی که قوام مدفوع دارد، پر می شود. سپس بیمار روی توالتی که در داخل دستگاه اشعه ایکس قرار دارد می نشیند و مقعد را فشار داده و شل می کند تا محلول را خارج کند.
رادیولوژیست اشعه ایکس را بررسی می کند تا مشخص کند که آیا مشکلات آنورکتال در زمانی که بیمار در حال تخلیه خمیر از رکتوم بوده است یا خیر. سری GI پایین (معده-روده ای) (که به آن تنقیه باریم نیز می گویند). سری GI پایین، آزمایشی است که رکتوم، روده بزرگ و قسمت تحتانی روده کوچک را بررسی می کند. باریم به صورت تنقیه وارد رکتوم می شود. عکسبرداری با اشعه ایکس از شکم، تنگیها (نقاط باریک)، انسداد (انسداد) و سایر مشکلات را نشان میدهد.
سری GI پایین (معده-روده ای یا تنقیه باریم)( Lower GI (gastrointestinal) series or barium enema)
سری GI پایین، آزمایشی است که رکتوم، روده بزرگ و قسمت تحتانی روده کوچک را بررسی می کند. باریم به صورت تنقیه وارد رکتوم می شود. عکسبرداری با اشعه ایکس از شکم، تنگیها (نقاط باریک)، انسداد (انسداد) و سایر مشکلات را نشان میدهد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (Magnetic resonance imaging (MRI)):
MRI یک آزمایش تشخیصی است که از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس های رادیویی و یک کامپیوتر برای تولید تصاویر دقیق از اندام ها و ساختارهای بدن استفاده می کند. بیمار روی تختی که به داخل دستگاه MRI استوانه ای حرکت می کند، دراز می کشد. این دستگاه با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی یک سری عکس از داخل بدن می گیرد.
کامپیوتر تصاویر تولید شده را بهبود می بخشد. این آزمایش بدون درد است و مستلزم قرار گرفتن در معرض اشعه نیست. از آنجایی که دستگاه MRI مانند یک تونل است، برخی از افراد دچار تنگناهراسی هستند یا نمی توانند در طول آزمایش ثابت بمانند. ممکن است برای کمک به آرامش به آنها یک مسکن داده شود.
نباید اجسام فلزی در اتاق MRI وجود داشته باشند، بنابراین افرادی که دارای ضربان ساز یا گیره ها یا میله های فلزی در داخل بدن هستند، نمی توانند این آزمایش را انجام دهند. تمام جواهرات باید قبل از آزمایش برداشته شوند.
مطالب مرتبط:چگونه جواب آزمایش چکاپ کامل را بخوانیم؟
کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (Magnetic resonance cholangiopancreatography (MRCP)):
در این آزمایش از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای مشاهده مجاری صفراوی استفاده می شود. این دستگاه از امواج رادیویی و آهنربا برای اسکن بافت ها و اندام های داخلی استفاده می کند.
مطالعه تحرک اوروفارنکس (بلع)(Oropharyngeal motility (swallowing) study):
مطالعه ای است که در آن به بیمار مقدار کمی مایع حاوی باریم داده می شود تا با بطری، قاشق یا فنجان بنوشد. یک سری اشعه ایکس برای ارزیابی اتفاقاتی که هنگام بلعیده شدن مایع روی می دهد گرفته می شود.
اسکن رادیوایزوتوپ تخلیه معده (Radioisotope gastric-emptying scan):
در طول این آزمایش، بیمار غذای حاوی رادیوایزوتوپ را می خورد که یک ماده رادیواکتیو کمی است که در اسکن نشان داده می شود. دوز تابش رادیوایزوتوپ بسیار ناچیز است و مضر نیست، اما به رادیولوژیست اجازه می دهد تا در حالی که بیمار زیر دستگاه دراز می کشد، غذای موجود در معده و سرعت خروج آن از معده را ببیند.
سونوگرافی(Ultrasound)
اولتراسوند یک تکنیک تصویربرداری تشخیصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویری از رگهای خونی، بافتها و اندامها استفاده میکند. سونوگرافی برای مشاهده اندام های داخلی در حین عملکرد و ارزیابی جریان خون در عروق مختلف استفاده می شود.
ژل روی ناحیه مورد مطالعه بدن مانند شکم اعمال می شود و گره ای به نام مبدل روی پوست قرار می گیرد. مبدل امواج صوتی را به داخل بدن می فرستد که از اندام ها منعکس شده و به دستگاه اولتراسوند باز می گردد و تصویری را روی مانیتور تولید می کند. تصویر یا نوار ویدئویی از آزمون نیز ساخته شده است تا در آینده بررسی شود.
سری فوقانی دستگاه گوارش یا بلع باریم (Upper GI (gastrointestinal) series or barium swallow))
سری فوقانی GI یک تست تشخیصی است که اندام های قسمت فوقانی دستگاه گوارش را بررسی می کند: مری، معده و دوازدهه (اولین بخش روده کوچک). باریم بلعیده می شود و سپس برای ارزیابی اندام های گوارشی اشعه ایکس گرفته می شود.
مطالب مرتبط:زمایش HDL
روش های آندوسکوپی
روش های آندوسکوپی در تشخیص بیماری های روده ای بسیار کارآمد هستند می توان از این روش ها برای تشخیص زود هنگام انواع بیماری های مربوط به روده استفاده کردو در زیر به این روش ها پرداخته ایم.
کولونوسکوپی:
کولونوسکوپی روشی است که به پزشک اجازه می دهد تمام طول روده بزرگ (کولون) را مشاهده کند. این روش همچنین می تواند به شناسایی رشد غیر طبیعی، بافت ملتهب، زخم و خونریزی کمک کند. در این روش یک کولونوسکوپ، یک لوله بلند، منعطف و روشن است که از طریق راست روده به داخل روده بزرگ وارد می شود. کولونوسکوپ به پزشک اجازه می دهد تا پوشش روده بزرگ را ببیند و بافت بیشتری را برای دقیق تر بردارد.
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (Endoscopic retrograde cholangiopancreatography (ERCP)):
ERCP روشی است که به پزشک اجازه می دهد تا مشکلات کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و پانکراس را تشخیص داده و درمان کند. این روش ترکیبی از اشعه ایکس و استفاده از آندوسکوپ است که یک لوله بلند، انعطاف پذیر و روشن است. اسکوپ از طریق دهان و گلوی بیمار، سپس از طریق مری، معده و دوازدهه (اولین قسمت روده کوچک) هدایت می شود.
پزشک می تواند داخل این اندام ها را بررسی کرده و هر گونه ناهنجاری را تشخیص دهد. سپس یک لوله از داخل اسکوپ عبور داده می شود و رنگی تزریق می شود که به اندام های داخلی اجازه می دهد در عکس اشعه ایکس ظاهر شوند.
ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی یا آندوسکوپی فوقانی (Esophagogastroduodenoscopy or upper endoscopy)):
EGD (آندوسکوپی فوقانی) روشی است که به پزشک اجازه می دهد تا داخل مری، معده و دوازدهه را با آندوسکوپ بررسی کند. به داخل دهان و گلو، سپس به مری، معده و اثنی عشر هدایت می شود. آندوسکوپ به پزشک اجازه میدهد تا داخل این ناحیه از بدن را مشاهده کند و همچنین ابزارهایی را از طریق محدوده برای برداشتن نمونهای از بافت برای بیوپسی (در صورت لزوم) وارد کند.
سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy):
سیگموئیدوسکوپی یک روش تشخیصی است که به پزشک اجازه میدهد تا داخل بخشی از روده بزرگ را بررسی کند و در شناسایی علل اسهال، درد شکم، یبوست، رشد غیرطبیعی و خونریزی مفید است. یک لوله کوتاه، منعطف و روشن، به نام سیگموئیدوسکوپ، از طریق راست روده وارد روده می شود. اسکوپ هوا را به داخل روده می دمد تا آن را باد کند و دیدن داخل آن را آسان تر کند.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی آزمایش روده پرداخته و در رابطه با چکاپ روده توضیحات کاملی را ارئه دادیم. برای تفسیر نتایج چکاپ خود بهتر است با پزشک مشورت کرده تا بتاونید در سریع ترین حالت ممکن به درمان آن بپردازید. همانطور که گفته شد عفونت روده از طریق آزمایش خون قابل بررسی نبوده و فقط می توان از طریق آزمایشات مربوطه به عفونت و سلامت روده پرداخت.
برای تشخیص انسداد روده نوزادان ابتدا باید به علائم آن توجه کنید. استفراغ شدید و مکرر نوزاد و کاهش وزن می تواند از علائم انسداد روده باشد.
[gravityform id="7" title="true"]