سلامت عمومی

اوتیسم چیست و آزمایش آن در منزل

اوتیسم چیست؟

  اوتیسم یک اختلال نوروتایپی است که برای شخص مبتلا به این عارضه ژنتیکی ، تاثیراتی بر رفتار، ارتباطات، تعامل اجتماعی و صحبت کردن دارد. این اختلال به صورت ژنتیکی و یا در دوران جنینی به وجود می آید و باعث مشکلاتی مانند مشکل در ارتباط  بقرار کردن با دیگران، عدم توانایی در تعاملات اجتماعی، تکرار عملکرد‌های فیزیکی و عدم توانایی در ارزیابی و تفسیر عواقب اعمال خود می شود و حتی این عارضه میتواند عوارض دیگری با خود به همراه داشته باشد. علت بروز اوتیسم چیست؟

اوتیسم یا طیف اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است که با مشکلات در تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی و رفتارهای تکراری و علایق محدود مشخص می‌شود. در این بیماری افراد از خود رفتار های تکراری، محدود و کلیشه ای نشان می دهند که کلمه طیف نیز در اینجا به معنی متفاوت بودن علائم و شدت آن در افراد است. شما می توانید برای انجام این تست در خانه از تیم حرفه ای لیما طب کمک بگیرید. همچنین این تیم می توانند انواع آزمایش و چکاپ کامل در منزل را به صورت کاملا حرفه ای برای شما انجام دهند. برای اطلاعات بیشتر در رابطه با تست اوتیسم در خانه و نحوه انجام آن در منزل با لیما طب همراه باشید.

اوتیسم چیست؟

اوتیسم چیست؟ اوتیسم یا درخودماندگی یک بیماری ژنتیکی با علائمی همچون مشکل در تعاملات اجتماعی و ارتباط کلامی بوده که فرد دارای یک الگوی خاص و روال هایی در زندگی است. اوتیسم در دوران جنینی ایجاد می‌شود و هیچ راه حلی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. با این حال، درمان‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند به بهبود علائم و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اوتیسم کمک کند.

علائم اوتیسم کدامند؟

علائم اوتیسم در افراد مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد، اما برخی از علائم رایج عبارتند از:

  • مشکل در برقراری ارتباط چشمی
  • تاخیر در مهارت‌های زبانی
  • مشکل در درک احساسات دیگران
  • تمایل به تنهایی
  • انجام رفتارهای تکراری
  • علاقه به موضوعات خاص

انواع بیماری اوتیسم کدامند؟

انواع بیماری اوتیسم کدامند؟

اختلال اوتیسم را با توجه به آمار DSM می توان به دسته های متفاوتی تقسیم بندی کردن که در زیر به برخی از آن ها اشاره کرده ایم.

  • با اختلالات زبانی یا بدون اختلالات زبانی
  • با اختلالات فکری یا بدون اختلالات فکری
  • اختلال در عملکرد هوش
  • اختلال روانی، عصبی و یا رفتار های دیگر
  • ارتباط داشتن با یک بیماری ژنتیکی شناخته شده
  • سندروم آسپرگر
  • اختلال در درک محیط و اطرافیان خود

روش های درمان بیماری اوتیسم چیست؟

همانطور که گفته شد اوتیسم دارای دسته بندی های متفاوت است و نمی توان گفت فرد مبتلا دارای چه علائم و چه رفتار هایی است به همین دلیل برای درمان نمی توان به صورت جزئی بررسی کرد اما در حالت کلی می توان اوتیسم را به روش های زیر درمان کرده و علائم ان را کاهش داد.

درمان های آموزشی

کودکان مبتلا به اوتیسم به روش درمان های آموزشی واکنش مثبت نشان داده و افراد متخصص برای پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت بیمار از جمله مهارت های ارتباطی، اجتماعی را ارائه می دهند. اگر فرد مبتلا درک درستی از راهبرد های آموزشی نیز داشته باشد می توان این آموزش را از سنین ۶ الی ۷ سال آغاز کرده که تاثیر بسزایی نیز دارد.

درمان های خانوادگی

خانواده و والدین نقش بسزایی در بهبود و شناسایی این اختلال در کودکان مبتلا به اوتیسم خود دارند به همین دلیل می توانند زمان زیادی را صرف بازی و داشتن تعامل اختصاص بدهند تا باعث بهبود مهارت های کودک از جمله اجتماعی و تعاملی شود. بهتر است رفتار های کودک خود را طوری بیان و گوشزد کنید که باعث لجبازی او نشده تا درمان و آموزش تاثیرگذار باشند. شما می توانید انواع آزمایش و چکاپ کودکان در منزل را توسط تیم حرفه ای لیما طب انجام دهید.

درمان های ارتباطی و رفتاری

هدف خدمات درمانی برای بیماران اوتیسم بهبود مشکلات اجتماعی، رفتاری و زبانی آن ها بوده که امروزه پزشکان برنامه های متفاوتی ارائه داده اند که همین سبب کاهش برخی از مشکلات در این بیماران شده است. بنابراین مبتلایان به این اختلال عصبی می توانند به راحتی رفتارهای اجتماعی و… را بیاموزند و درمانی اثربخش داشته باشند. سیستم مبتنی بر پاداش نیز توانسته کمک شایانی در عملکرد کودکان در موقعیت های حساس کند.

درمان دارویی

درمان دارویی روشی مناسب و پاسخگو در برابر اختلالات اوتیسم نبوده اما می تواند به کاهش علائم اصلی در فرد مبتلا کمک کند. برخی از افراد دچار بیش فعالی هستند که می توان این اختلال را با دارو درمان کرده و از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود. همچنین در صورت وجود افسردگی شدید و اضطراب درمان های دارویی بهتر هستند.

انواع تست اوتیسم در خانه کدامند؟

انواع تست اوتیسم در خانه کدامند؟

چند تست اوتیسم در خانه وجود دارد که می‌توانید از آن ها استفاده کنید. در زیر برخی از آن ها را نام برده ایم. تست ADI-R: این تست برای مصاحبه با والدین یا مراقبین کودک در مورد تاریخچه رشدی و رفتارهای فعلی او طراحی شده است. تست CARS: این تست برای مشاهده و ارزیابی رفتارهای کودک در حین بازی طراحی شده است. M-CHAT: این تست غربالگری برای کودکان ۱۶ تا ۳۰ ماهه است که توسط والدین یا مراقبین کودک تکمیل می‌شود. تست ASQ: این تست غربالگری برای کودکان ۱۸ تا ۳۶ ماهه است که توسط والدین یا مراقبین کودک تکمیل می‌شود. تست SCQ: این تست برای کودکان ۴ ساله و بالاتر طراحی شده است و به بررسی علائم اوتیسم در کودکان می‌پردازد. تست AQ: این تست برای بزرگسالان طراحی شده است و به بررسی علائم اوتیسم در بزرگسالان می‌پردازد.

نمونه سوالات تست M-CHAT کدامند؟

در اینجا چند نمونه سوال از تست M-CHAT آورده شده است:

  • آیا کودکتان به لبخند شما لبخند می‌ زند؟
  • آیا کودکتان به دنبال شما می‌آید تا چیزهایی را به شما نشان دهد؟
  • آیا کودکتان به نام خود پاسخ می‌دهد؟
  • آیا کودکتان از حرکات اشاره ای مانند اشاره کردن به اشیاء استفاده می‌کند؟
  • آیا کودکتان از کلمات یا عبارات برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند؟

تست اوتیسم بزرگسالان به چه صورت است؟

تست‌های مختلفی برای تشخیص اوتیسم در بزرگسالان وجود دارد که توسط متخصصان انجام می‌شود. در زیر به برخی از آن ها اشاره کرده ایم. برخی از رایج‌ترین تست‌ های اوتیسم بزرگسالان عبارتند از:

ADOS-2: این تست برای ارزیابی مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی بزرگسال در محیط‌های مختلف طراحی شده است. ADI-R: این تست برای مصاحبه با بزرگسال و افراد نزدیک او در مورد تاریخچه رشدی و رفتارهای فعلی او طراحی شده است. AQ:این تست غربالگری برای بزرگسالان است که توسط خود فرد تکمیل می‌شود. RBQ-2A: این تست برای بررسی رفتارهای تکراری در بزرگسالان است. GARS-2: این تست برای ارزیابی علائم اوتیسم در بزرگسالان با عملکرد بالا طراحی شده است.

علت بروز اوتیسم چیست؟

علت بروز اوتیسم هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما مطالعات نشان داده‌اند که عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو نقش مهمی در بروز این اختلال دارند. برخی عوامل ژنتیکی که می‌توانند باعث بروز اوتیسم شوند، شامل تغییرات در ژن‌هایی هستند که در توسعه مغز و عملکرد‌های آن نقش دارند. عوامل محیطی نیز می‌توانند باعث بروز اوتیسم شوند، مانند عوامل شیمیایی و ویروس‌ها در دوران بارداری، کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی در دوران شیردهی و تماس با مواد شیمیایی در دوران کودکی.

راه های درمان اوتیسم:

در حال حاضر، درمان کامل برای اوتیسم وجود ندارد، اما می‌توان با استفاده از روش‌های مختلف، علائم این اختلال را کاهش داد. درمان‌هایی که برای اوتیسم استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند: ۱- روش‌های رفتاری: این روش‌ها شامل رفتاردرمانی، آموزش رفتاری و تحلیل رفتاری هستند. ۲- درمان با دارو: برخی داروها می‌توانند برای کنترل علائم و نشانه‌های اوتیسم تاثیر گذار  باشند. ۳- گفتار درمانی: درمان گفتاری به منظور بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی کودکان استفاده می‌شود. ۴- درمان تغذیه‌ای: این بهبود شامل تغذیه مناسب با مواد مغذی کافی و دارای ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز است. ۵- تکنولوژی: استفاده از تکنولوژی‌های مداخله‌ای مانند کامپیوتر و لوازم هوشمند برای بهبود مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی کودکان اوتیسم مفید است. ۶- فیزیک درمانی: تمرینات فیزیکی، ماساژ و تکنیک‌های روانشناختی می‌توانند بهبود علائم اوتیسم را در بعضی از کودکان فراهم کنند. همچنین، درمان‌های دیگری نظیر طب سوزنی، درمان هومئوپاتی و درمان هایپرباریک ممکن است به کودکان با اوتیسم کمک کنند. با این حال، هرگز قبل از شروع هر نوع درمان، باید با پزشک یا متخصص خود مشورت کرده و نظر آنها را درباره درمان‌های مناسب جستجو کرد هرگونه درمان نامناسب و بدون مشورت پزشک میتواند این بیماری را در کودک تشدید کند . راهکار های کاهش بروز اوتیسم

راهکار های کاهش بروز اوتیسم :

با توجه به اینکه علت دقیق بروز اوتیسم هنوز مشخص نیست، پیشگیری از آن نیز به صورت کامل ممکن نیست. با این حال، برخی راهکارهایی که می‌توان در جهت کاهش احتمال بروز اوتیسم انجام داد عبارتند از: ۱- دریافت واکسن‌های دوره ای: دریافت واکسن‌های ضروری به کودکان در سنین مناسب می‌تواند احتمال بروز برخی بیماری‌ها را کاهش دهد و از آسیب به سیستم عصبی جلوگیری کند. ۲- بررسی بیماری های ارثی: بررسی تاریخچه بیماری‌های خانوادگی و در صورت وجود بیماری‌های مرتبط با اوتیسم، استفاده از روش‌های پیشگیری مناسب مانند مشاوره ژنتیک و آزمایش های زنتیکی مرتبط با بروز اوتیسم مفید است. ۳- رعایت تغذیه مناسب : تغذیه سالم و متنوع با مواد مغذی و معدنی کافی می‌تواند به بهبود سلامتی کودک کمک کند و احتمال بروز برخی بیماری‌ها را تا حدودی کاهش دهد. ۴- تماس نداشتن با مواد شیمیایی: استفاده نکردن از مواد شیمیایی در منزل و همچنین استفاده نکردن از محصولات غذایی شیمیایی به حداقل رساندن میزان تماس با این مواد و در نتیجه کاهش عوارض آنها مفید است. ۵- ارتباط با کودکان: برقراری ارتباط صمیمانه با کودک مبتلا و ارائه حمایت، توجه و علاقه می‌تواند به بهبود رشد و توسعه فردی آن کمک کند. در نهایت، برای پیشگیری از اوتیسم باید به یک سبک زندگی سالم علاقه‌مند باشید، از پزشک خود برای بررسی وضعیت سلامتی استفاده کنید آزمایشات مربوطه قبل از بارداری را جدی بگیرید و در صورتی که به هر گونه علائمی برخورد کردید، به پزشک خود مراجعه کنید.

اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال عصبی و رشدی است که بر نحوه تعامل افراد با دیگران، برقراری ارتباط، یادگیری و رفتار تأثیر می گذارد. اگرچه اوتیسم را می توان در هر سنی تشخیص داد، اما به عنوان یک “اختلال رشدی” توصیف می شود زیرا علائم معمولاً در دو سال اول زندگی ظاهر می شوند. علائم و نشانه های اوتیسم

علائم و نشانه های اوتیسم

افراد مبتلا به ASD در ارتباطات اجتماعی و تعامل، علایق محدود و رفتارهای تکراری مشکل دارند. فهرست زیر نمونه هایی از انواع رفتارهای رایج در افراد مبتلا به ASD را نشان می دهد. همه افراد مبتلا به ASD همه ی این رفتارها را ندارند، اما بیشتر آنها چندین مورد از رفتارهای ذکر شده در زیر را خواهند داشت. الف) رفتارهای ارتباطی و تعامل اجتماعی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  1. برقراری تماس چشمی کم یا ناسازگار
  2. به نظر می رسد که به افرادی که صحبت می کنند نگاه نمی کند یا به آنها گوش نمی دهد.
  3. سخت به اشتراک گذاشتن علاقه، احساسات، یا لذت بردن از اشیا یا فعالیت ها (از جمله با اشاره یا نشان دادن مکرر چیزها به دیگران)
  4. پاسخ ندادن یا کندی در پاسخ به نام خود یا سایر درخواست های شفاهی برای جلب توجه
  5. داشتن مشکل در مکالمه
  6. غالباً بدون توجه به اینکه دیگران علاقه ای ندارند یا بدون دادن فرصتی برای پاسخگویی به دیگران در مورد موضوع مورد علاقه صحبت می کنند.
  7. حالات چهره، حرکات و ژست های که می گیرند با آنچه گفته می شود، مطابقت ندارد.
  8. داشتن لحن غیرمعمول صدایی که ممکن است آواز خواندن یا صاف و روبات مانند به نظر برسد.
  9. داشتن مشکل در درک دیدگاه شخص دیگر یا ناتوانی در پیش بینی یا درک اقدامات دیگران
  10. دشواری در تنظیم رفتارها با موقعیت های اجتماعی
  11. مشکلات اشتراک گذاری در بازی های تخیلی یا دوست یابی

ب) رفتارهای محدود کننده / تکراری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  1. تکرار برخی رفتارها یا داشتن رفتارهای غیرعادی، مانند تکرار کلمات یا عبارات (رفتاری به نام اکولالیا).
  2. داشتن علاقه شدید پایدار به موضوعات خاص مانند اعداد، جزئیات یا حقایق
  3. نشان دادن علایق بیش از حد مانند اشیاء متحرک یا قسمت هایی از اشیاء
  4. ناراحت شدن از تغییرات جزئی در یک روال و مشکل در انتقال
  5. نسبت به سایر افراد نسبت به ورودی های حسی، مانند نور، صدا، لباس یا دما حساس تر یا کمتر حساس هستند.
  6. افراد مبتلا به ASD ممکن است مشکلات خواب و تحریک پذیری را نیز تجربه کنند.

افراد دارای اوتیسم نیز ممکن است نقاط قوت زیادی داشته باشند، از جمله:

  1. توانایی یادگیری چیزها با جزئیات و به خاطر سپردن اطلاعات برای مدت طولانی
  2. یادگیری قوی دیداری و شنیداری
  3. در ریاضیات، علوم، موسیقی یا هنر عالی است.

علل و عوامل خطر اوتیسم

علل و عوامل خطر اوتیسم

محققان علل اولیه ASD را نمی‌دانند، اما مطالعات نشان می‌دهد که ژن‌های یک فرد می‌توانند همراه با جنبه‌هایی از محیط اطراف خود عمل کنند تا بر رشد به گونه‌ای تأثیر بگذارند که منجر به ASD شود. برخی از عواملی که با افزایش احتمال ابتلا به ASD مرتبط هستند عبارتند از:

  1. داشتن یک خواهر یا برادر مبتلا به اوتیسم
  2. داشتن والدین مسن
  3. داشتن شرایط ژنتیکی خاص (مانند سندرم داون یا سندرم X شکننده)
  4. داشتن وزن بسیار کم هنگام تولد

مطالب مرتبط:چکاپ دوران حاملگی

تشخیص اوتیسم

پزشکان با ارزیابی رفتار و رشد یک فرد اوتیسم را تشخیص می دهند. اوتیسم معمولاً تا دو سالگی قابل تشخیص است. هرچه زودتر ASD تشخیص داده شود، درمان ها و خدمات زودتر شروع می شود.

تشخیص اوتیسم در کودکان خردسال

تشخیص در کودکان خردسال اغلب یک فرآیند دو مرحله ای است. مرحله ۱: غربالگری رشد در طول معاینات کودک هر کودکی باید توسط یک متخصص اطفال معاینه شود. آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که همه کودکان در ۹، ۱۸، و ۲۴ یا ۳۰ ماهه و با غربالگری‌های تخصصی اوتیسم در ویزیت‌های ۱۸ و ۲۴ ماهه، غربالگری تاخیر رشدی را دریافت کنند. اگر کودک در معرض خطر بالای ASD یا مشکلات رشدی باشد، ممکن است غربالگری بیشتری دریافت کند. کودکان در معرض خطر شامل کسانی هستند که یکی از اعضای خانواده آنها مبتلا به ASD است، برخی از رفتارهای معمولی ASD از خود نشان می‌دهند، والدین مسن‌تری دارند، شرایط ژنتیکی خاصی دارند، یا دارای وزن بسیار کم هنگام تولد هستند. مرحله ۲: ارزیابی تشخیصی اضافی تشخیص دقیق کودکان مبتلا به اوتیسم در اسرع وقت بسیار مهم است، زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند به مراقبین کمک کند تا مشخص کند کدام خدمات، برنامه‌های آموزشی و رفتاردرمانی بیشتر برای فرزندشان مفید است. مراحل تشخیص اوتیسم شامل موارد زیر است:

  1. معاینات پزشکی و عصبی
  2. ارزیابی توانایی های شناختی کودک
  3. ارزیابی توانایی های زبانی کودک
  4. مشاهده رفتار کودک
  5. گفتگوی عمیق با مراقبان کودک در مورد رفتار و رشد کودک
  6. ارزیابی مهارت های متناسب با سن مورد نیاز برای انجام فعالیت های روزانه به طور مستقل، مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و توالت کردن

از آنجایی که اوتیسم یک اختلال پیچیده است که گاهی همراه با سایر بیماری ها یا اختلالات یادگیری رخ می دهد، ارزیابی جامع ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  1. آزمایشات خون
  2. تست شنوایی

نتیجه ارزیابی ممکن است منجر به تشخیص نهایی و شروع درمان شود.

مطالب مرتبط:زمایش HDL 

تشخیص اوتیسم در کودکان بزرگتر و نوجوانان

مراقبان و معلمان اغلب اولین کسانی هستند که علائم اوتیسم را در کودکان بزرگتر و نوجوانانی که به مدرسه می روند تشخیص می دهند. تیم آموزش ویژه مدرسه ممکن است یک ارزیابی اولیه را انجام دهد و سپس به کودک توصیه کند که با پزشک که در ASD تخصص دارد، مورد معاینه قرار بگیرد. مراقبان کودک ممکن است با پزشک در مورد مشکلات اجتماعی فرزندشان از جمله مشکلات ارتباط ظریف صحبت کنند. این تفاوت های ظریف ارتباطی ممکن است شامل مشکلات درک لحن صدا، حالات چهره یا زبان بدن باشد. کودکان و نوجوانان بزرگتر ممکن است در درک اشکال گفتار، طنز یا طعنه مشکل داشته باشند. آنها همچنین ممکن است در ایجاد ارتباط با همسالان مشکل داشته باشند. تشخیص اوتیسم در بزرگسالان

تشخیص اوتیسم در بزرگسالان

تشخیص اوتیسم در بزرگسالان اغلب دشوارتر از تشخیص اوتیسم در کودکان است. در بزرگسالان، برخی از علائم اوتیسم می تواند با علائم سایر اختلالات سلامت روان، مانند اختلال اضطراب یا اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) همپوشانی داشته باشد. بزرگسالانی که متوجه علائم و نشانه‌های اوتیسم می‌شوند باید با یک پزشک صحبت کنند و برای ارزیابی اوتیسم درخواست ارجاع کنند. اگرچه ارزیابی برای اوتیسم در بزرگسالان هنوز در حال اصلاح است، بزرگسالان را می توان به یک روانشناس عصبی، روانشناس یا روانپزشک ارجاع داد که تجربه ای با اوتیسم دارد.

درمان ها و روش های درمانی اوتیسم

درمان اوتیسم باید در اسرع وقت پس از تشخیص شروع شود. درمان زودهنگام اوتیسم مهم است زیرا مراقبت و خدمات مناسب می تواند مشکلات افراد را کاهش دهد و در عین حال به آنها کمک کند مهارت های جدید را بیاموزند و نقاط قوت خود را تقویت کنند. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است با طیف وسیعی از مشکلات روبرو شوند، به این معنی که بهترین درمان واحد برای اوتیسم وجود ندارد.

مطالب مرتبط:چکاپ دوران حاملگی

مداخلات رفتاری، روانشناختی و آموزشی افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است با پزشک ارجاع داده شوند که در ارائه مداخلات رفتاری، روانی، آموزشی یا مهارت سازی تخصص دارد. این برنامه‌ها معمولاً بسیار ساختارمند و فشرده هستند و ممکن است مراقبان، خواهران و برادران و سایر اعضای خانواده را شامل شوند. این برنامه ها ممکن است به افراد مبتلا به اوتیسم کمک کند:

  1. مهارت های اجتماعی، ارتباطی و زبانی را بیاموزید.
  2. رفتارهایی که در عملکرد روزانه اختلال ایجاد می کنند را کاهش دهید.
  3. نقاط قوت را افزایش دهید.
  4. مهارت های زندگی لازم برای زندگی مستقل را بیاموزید.

کلام آخر

اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک ناتوانی رشدی است که به دلیل تفاوت در مغز ایجاد می شود. افراد مبتلا به اوتیسم اغلب در ارتباط و تعامل اجتماعی و رفتارها یا علایق محدود یا تکراری مشکل دارند. افراد مبتلا به اوتیسم نیز ممکن است روش های مختلفی برای یادگیری، حرکت یا توجه داشته باشند.

فرم درخواست خدمات

"*" indicates required fields

نام و نام‌ خانوادگی*

author-avatar

دکتر عبدالحسین ناصری

وی از اساتید برجسته دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده و ده ها پروژه پژوهشی دانشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی ایران با راهنمایی و نظارت ایشان صورت پذیرفته، دکتر ناصری از سال 1370 بعنوان هیئت علمی در دانشگاه مشغول به خدمت بوده و همچنین از سال 1373 تاکنون مدیریت آزمایشگاه بیمارستان های متعددی را عهده دار بودند، ایشان از سال 1396 تاکنون مدیرت آزمایشگاه بیمارستان های حضرت فاطمه (س) و شهید مطهری تهران را بر عهده دارند. از سری نگارش های دکتر میتوان به کتب "دقیق ترین روش تشخیص استافیلوکوکوس اورئوس" ، "بررسی چشمه ها و آب های گرم معدنی ایران" و ... اشاره کرد، لازم به ذکر است که نگارش "طرح جامع گردشگری سلامت کل کشور" نیز جز دستاورد های ایشان بوده است. Wikipedia.org isid.research.ac.ir irimc.org majlis.ir

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *